Πόσοι από μας εν τη ροή του λόγου , έχουν ακούσει λατινικές φράσεις, και οι περισσότεροι, είναι παιδιά της θεωρητικής κατεύθυνσης και κατανοούν την
κάθε φράση , τι γίνεται όμως, με τους υπόλοιπους , που έχουν τελειώσει
τη θετική ή τεχνολογική κατεύθυνση
και
μαγεύονται από την αρχαία γλώσσα των Λατίνων;
κάθε φράση , τι γίνεται όμως, με τους υπόλοιπους , που έχουν τελειώσει
τη θετική ή τεχνολογική κατεύθυνση
και
μαγεύονται από την αρχαία γλώσσα των Λατίνων;
Εμείς στο Λογοτεχνικό περιβόλι, συγκεντρώσαμε κάποιες φράσεις της αρχαίας Λατινικής και έχουμε την μετάφραση εδώ:
Λατινικές φράσεις μεταφρασμένες στην νέα Ελληνική:
ad calendas Graecas στις ελληνικές καλένδες, δηλαδή, ποτέ
ad hoc γι’ αυτόν το σκοπό
advocatus diaboli ο δικηγόρος του διαβόλου
alma mater τροφός μητέρα
alter ego ο άλλος μου εαυτός, το άλλο εγώ, ο σωσίας,
altera pars η άλλη πλευρά
a cappella στην εκκλησία ( στην κυριολεξία: χωρίς τη συνοδεία μουσικής)
anno Domini (a.D.) έτος κυρίου· π.χ.: 1991 a.D., δηλαδή 1991 μ.Χ.
ante Cristum (a.C.) προ Χριστού· π.χ.: 1500 a.C., δηλαδή 1500 π.Χ.
ante meridiem (a.m.) πριν το μεσημέρι
ante portas προ των πυλών
a posteriori εκ των υστέρων
a priori εκ των προτέρων
ave, Caesar, morituri te salutant χαίρε, Καίσαρ, οι μελλοθάνατοι σε χαιρετούν
Ave, Maria χαίρε, Μαρία
aqua vitae νερό της ζωής
bona fide με καλή πίστη
bona fortuna καλή τύχη
carpe diem άδραξε την ημέρα· απόλαυσε την σημερινή ημέρα· εκμεταλλεύσου το παρόν.
casus beli αιτία πολέμου
corpus Christi το σώμα του Χριστού
cui bono? ποιος ωφελείται
citius, altius, fortius ταχύτερα, ψηλότερα, δυνατότερα· (έμβλημα των Ολυμπιακών Αγώνων).
cogito ergo sum σκέφτομαι άρα υπάρχω (Καρτέσιος).
corpus συλλογή έργων
curriculum πρόγραμμα σπουδών
curriculum vitae (c.v.) βιογραφικό σημείωμα
defactoέμπρακτα, εκ των πραγμάτων.
de iure μενόμο
de profundis εκ βαθέων
directiva διάταξη, κανονιστική οδηγία
dum spiro spero όσοζωελπίζω
dura lex sed lex σκληρός νόμος αλλά νόμος
errare humanum est το να πλανάσαι είναι ανθρώπινο
errata σφάλματα· παροράματα
et cetera (etc.) και λοιπά
ex libris 1. Κατά λέξη σημαίνει: από τα βιβλία, από τη βιβλιοθήκη, και συνοδεύεται από το όνομα του κατόχου του βιβλίου.2. Η επιγραφή που τίθεται πάνω σ’ ένα βιβλίο και δηλώνει τον κάτοχο του βιβλίου.
3. Καλλιτεχνική σφραγίδα, που φέρει το όνομα, το έμβλημα του βιβλιόφιλου.
ex officio από θέσεως
exampli gratia (e.g.) για παράδειγμα
fama volat η φήμη πετά
gratis δωρεάν
grosso modo με αδρό τρόπο· χοντρικά· πρόχειρα
habeas corpus 1. (κυριολεκτικά: έχε το σώμα). Θεσμός του αγγλοσαξονικού δικαίου, που αποσκοπεί στην προστασία της ατομικής ελευθερίας του πολίτη έναντι της αυθαίρετης σύλληψης και κράτησης του· το habeas corpus ψηφίστηκε το 1679, την περίοδο του Καρόλου Β’.2. σύνταγμα· συνταγματικός χάρτης
habeas corpus πρέπει να έχεις το σώμα (πρέπει να δικαιολογείς την δίκη)
habemus Papam! έχουμε Πάπα (στην αναγγελία εκλογής Πάπα)
hic et nunc εδώ και τώρα
homo erectus όρθιος άνθρωπος (ανθρωπολογικός όρος)
homo sapiens έμφρων άνθρωπος , σοφός άνθρωπος,(ανθρωπολογικός όρος)
homo universalis άνθρωπος με γενικά ενδιαφέροντα και πολλές γνώσεις
honoris gratia τιμής ένεκεν
homo homini lupus ο άνθρωπος για τον άνθρωπο είναι λύκος
homo sapiens σοφός άνθρωπος
id est (i.e.) δηλαδή
in absentia ερήμην
in extremis στα άκρα, σε ακραία περίπτωση, στην εσχάτη περίπτωση
imperium ηγεμονία· κοσμοκρατορία
in memoriam εις μνήμην
incognito κρυφά· μυστικά· καμουφλαρισμένα
in nomine domini εις το όνομα του Κυρίου
in principio επί της αρχής
in promptu με ετοιμότητα, άμεσα (γρήγορα)
in situ επί τόπου, αυτοψία
in vitro κατά λέξη, σε γυάλα· πείραμα στο εργαστήριο· σε μη ζωντανή κατάσταση
in vivo veritas στο κρασί η αλήθεια
in vivo σε ζωντανή κατάσταση· πείραμα σε ζωντανούς οργανισμούς
ipso facto με αυτό καθαυτό το γεγονός
libido επιθυμία· ηδονή· γενετήσιο ένστικτο
mare nostrum η θάλασσά μας· για τους Ρωμαίους η Μεσόγειος.
mea culpa δικό μου φταίξιμο· δικό μου σφάλμα
memorandum υπόμνημα
modus vivendi τρόπος ζωής· συμβιβασμός
moratorium αναστολή εχθροπραξιών
mutatis mutandis τηρουμένων των αναλογιών
nexus σύνδεση· διαπλοκή (σε λογοτεχνικό έργο)
nota σημείωση· μήνυμα· διακοίνωση· οδηγία
occasione data ευκαιρίας δοθείσης
o tempora o mores! ωκαιροί! ωήθη!
pax ειρήνη· η λέξη συνοδεύεται συνήθως, με επίθετο για να δηλώσει την κυρίαρχη επιρροή κάποιου: pax Romana, pax Americana κτλ.
per se καθ’ εαυτόν
persona πρόσωπο· προσωπείο
persona non grata ανεπιθύμητο πρόσωπο
post scriptum (p.s.) υστερόγραφο
primus inter pares πρώτοςμεταξύίσων
pro meridiem (p.m.) πριν το μεσημέρι
quo vadis που πηγαίνεις
ratio λόγος· αιτία
requiem νεκρώσιμη ακολουθία
res πράγμα· αντικείμενο
scripta manent, verba volant τα γραπτά μένουν, τα λόγια πετούν. Πολλές φορές χρησιμοποιείται μόνο το scripta manent.
sic έτσι
sic et non ναι και όχι
sine qua non εκ των ων ουκ άνευ
status quo παγιωμένη κατάσταση· καθεστηκυία τάξη· καθεστώς
sui generis ιδιόρρυθμος
summa summarum το άθροισμα των αθροισμάτων, τελικό άθροισμα
tabula rasa άγραφη πλάκα
terra incognita άγνωστη γη
terminus ante quem χρονολογικό όριο (όχι πριν απ’ αυτό)
terminus post puem χρονολογικό όριο (όχι μετά απ’ αυτό)
time hominem unius libri να φοβάσαι τον άνθρωπο του ενός βιβλίου
urbi et orbi στην πόλη και στην οικουμένη· παντού
vae victis ουαί τοις ηττημένοις
veni, vidi, vici ήλθα, είδα, νίκησα
verbatim κατά λέξη
verbatim ac litteratim κατά λέξη και κατά γράμμα
veto βέτο· αρνησικυρία, προβάλω ένσταση
vice versa και αντίθετα· και αντίστροφα
viva voce δια ζώσης· προφορικά
vivat ζήτω
Vulgata η μετάφραση της Βίβλου στα Λατινικά.
Πηγές:
Μαρκαντωνάτος, Γ.Α., Λεξικό Αρχαίων Βυζαντινών και Λογίων Φράσεων της Νέας Ελληνικής, Αθήνα, εκδόσεις Gutenberg,1998 (4η έκδοση).
Μείζον Ελληνικό Λεξικό (ηλεκτρονική έκδοση)
