Οι αρχαίοι πρόγονοι μας το αποκαλούσαν «θρίδακα» και το όνομα του διατηρείται στην επίσημη ονομασία του φυτού που είναι «θρίδαξ ο ήμερος». Όμως σήμερα το ξέρουμε απλά σαν «μαρούλι», λέξη που προέρχεται από το λατινικό «amarula lactuca». Το δεύτερο συνθετικό της λέξης αυτής σημαίνει «γαλατερό» και προφανώς περιγράφει το λευκό σαν γάλα χυμό, που βγάζει ο κορμός του μαρουλιού άμα κοπεί.
Τα ερωτικά μυστικά του μαρουλιού
από την ΑΓΛΑΪΑ ΚΡΕΜΕΖΗ
Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι παρομοίαζαν αυτό το γαλατερό χυμό του φυτού με το σπέρμα, και ο ψηλός κορμός του ξεβλαστησμένου μαρουλιού ήταν γι'αυτούς φαλλικό σύμβολο, όπως γράφει η Margaret Visser στο εξαιρετικό βιβλίο της «Much Depends on Dinner». Το μαρούλι, σύμφωνα με την αρχαία αιγυπτιακή μυθολογία ήταν το φυτό του Μιν, θεού των φυτών και της αναπαραγωγής. Ο λευκός ταύρος, ιερό ζώο του Μιν, τρεφόταν αποκλειστικά με μαρούλια για να αυξήσει τη σεξουαλική του ικανότητα.
Σε σωζόμενες παραστάσεις αρχαίων αιγυπτιακών θρησκευτικών παρελάσεων, διακρίνονται ιερείς να κρατούν από ένα ξεβλαστησμένο μαρούλι σε κάθε χέρι τους, καθώς περπατούν ακολουθώντας τους ιερούς ταύρους του Μιν, ελπίζοντας να προκαλέσουν με τον τρόπο αυτό την αφθονία στην αναπαραγωγή φυτών, ζώων και ανθρώπων.
Ο θρίδαξ, λοιπόν, είναι φυτό γνωστό στον άνθρωπο εδώ και 4.500 χρόνια. Όμως τα τελευταία 2.500 χρόνια έχει πάψει να συνδυάζεται με την αναπαραγωγή.
Τελείως αντίθετα με τους Αιγυπτίους, οι αρχαίοι Έλληνες, οι Σουμέριοι και άλλοι κάτοικοι των παραλίων της Μεσογείου θεωρούσαν πως το μαρούλι είχε κατευναστικές ιδιότητες. Και οι σύγχρονοι επιστήμονες επιβεβαιώνουν - εν μέρει - την παλιά αυτή θεωρία. Ο χυμός του μαρουλιού, και κυρίως του άγριου, φαίνεται πως πράγματι περιέχει υπνωτικές ουσίες, που οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν εδώ και αιώνες σαν φάρμακο για αϋπνίες, κολικούς, για νευρικές καταστάσεις, ρευματισμούς, αλλά και για να καλμάρουν το βήχα ή να προλάβουν τη ναυτία.
Είναι πάμπολλες οι αναφορές στους θρίδακες, στα αρχαία κείμενα. Ο Πυθαγόρας αποκαλούσε τα μαρούλια «ευνούχους», ενώ ο Εύβουλος, σε μια από τις κωμωδίες του, βάζει τον ήρωα του να λέει στη γυναίκα του πως μόνο τον εαυτό της πρέπει να κατηγορεί, αφού του σερβίρισε μαρούλια για βραδινό.
Πάντως, αν και στα αρχαία κείμενα τα μαρούλια αναφέρονται σαν αντιαφροδισιακά, είναι πολύ πιθανόν η ηρεμιστική τους ιδιότητα να προκαλεί και σεξουαλικές επιθυμίες.
Βεβαίως υπάρχουν πάντα και τα φυτά-αντίδοτα, που συχνά ανακατεύονται - μέχρι και τις μέρες μας - στη μαρουλοσαλάτα. Έτσι, οι αρχαίοι πίστευαν πως η ρόκα και το φρέσκο κάρδαμο, φυτά με δυνατή και καυτερή γεύση, είναι αφροδισιακά και διεγερτικά. Το μείγμα -σύμφωνα πάντα με τους αρχαίους προγόνους μας - είχε μάλλον ευεργετικές επιδράσεις στις σεξουαλικές επιδόσεις εκείνων που το έτρωγαν. Όμως οι αρχαίοι θεωρούσαν πως ο γαλατερός χυμός του θρίδακα είχε μια ακόμα σπουδαία ιδιότητα: Έφερνε γάλα στις λεχώνες. Έτσι, οι γυναίκες που θήλαζαν έτρωγαν πολλά μαρούλια και μαρουλόσουπες.
Οι προγονοί μας είχαν τη γενική θεωρία πως αν ένα φυτό έχει παρόμοιο σχήμα με κάποιο ανθρώπινο μέλος ή ο χυμός του θυμίζει κάποια ανθρώπινη έκκριση, σίγουρα θα επιδρά ευεργετικά σε αυτό με το οποίο μοιάζει. Για παράδειγμα, φυτά που τα φύλλα τους είχαν σχήμα παρόμοιο με τα ανθρώπινα πνευμόνια, θεωρούνταν θεραπευτικά για αρρώστιες του αναπνευστικού συστήματος, ενώ τα καρύδια, που θυμίζουν το περιεχόμενο του εγκεφάλου, έκαναν καλό σε κεφαλαλγίες και εγκεφαλικούς πυρετούς.
Η θεωρία αυτή πρεσβεύει πως η ίδια η φύση δίνει στα φυτά σχήματα που είναι αμέσως αναγνωρίσιμα από τους ανθρώπους, έτσι ώστε να μπορούν εύκολα να βρίσκουν τις ιδιότητες του κάθε βοτάνου. Δυστυχώς, η θεωρία αυτή δεν έχει καμιά επιστημονική βάση.
Η θεωρία αυτή πρεσβεύει πως η ίδια η φύση δίνει στα φυτά σχήματα που είναι αμέσως αναγνωρίσιμα από τους ανθρώπους, έτσι ώστε να μπορούν εύκολα να βρίσκουν τις ιδιότητες του κάθε βοτάνου. Δυστυχώς, η θεωρία αυτή δεν έχει καμιά επιστημονική βάση.
Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία 29.1.1995