Ἡἔμφυλη ταυτότητα
ΟΧΙ δὲν πρόκειται νὰἀσχοληθῶμὲτὰὅσα φαῦλα σχεδιάζονται στὸὑπουργεῖο ὕπνοπαιδειας καὶπνευματικῆς ἡμιπληγίας. Ἁπλῶς θὰξαναγράψω ὅτι ἡλέξη «ἔμφυλος» εἶναι κατασκευὴκάποιας κακῆς κεφαλῆς. Τέτοια λέξη δὲν ὑπάρχει σὲκανένα ἑλληνικὸλεξικό, τουλάχιστον μὲτὴσημασία ποὺτῆς δίδεται ἀπό τὸἄντρο τῆς πνευματικῆς αὐτοκτονίας. Ἡλέξη ἀπαντᾶγιὰπρώτη φορὰστὴν Ὀδύσσεια (οσ 273-274) μὲἔννοια τοῦἀνήκοντος σὲμία φυλὴἢτοῦἀνήκοντος στὸαὐτὸγένος: «Ἄνδρα κατακτὰς ἔμφυλον» (=Ἀφοῦσκότωσα ἄνθρωπο ὁμόφυλό μου). Στὸν Θέογνι βρίσκουμε τὴφράση «Ἔμφυλοι φόνοι ἀνδρῶν» (=Σκοτωμοὶἀνάμεσα σε ὁμοφύλους) καὶστὸν Σοφοκλῆτὴν ρήση: «Οὐκ εᾶτοῦμφυλον αἷμά σε (=δὲν σὲἀφήνει τὸσυγγενικὸαἷμα - Οἴδ. ἐπὶΚολ., στ. 407). Γενικά, σὲὅλη τὴν ἀρχαία γραμματεία ἡλέξη ἔμφυλος ταυτίζεται μὲτὸἐμφύλιος, ποὺσημαίνει τον ἀνήκοντα στὴν αὐτὴφυλή. ὉΠίνδαρος μιλάει γιὰχυμένο «ἐμφύλιον αἷμα» καὶὁΣοφοκλῆς στὴν ἴδια τραγωδία μιλάει κι αὐτὸς γιὰ«ἔμφυλον γῆν», ἐννοώντας τὴν γενέτειρα. Μόνο κατὰτὰνεώτερα χρόνια ἡἐπιστήμη τῆς Βιολογίας χρησιμοποίησε τὸν ὅρο «ἔμφυλος γένεσις», μὲτὴν αὐτονόητη σημασία τῆς γενέσεως χάρη στὴν ἐπενέργεια ἀνδρὸς καὶγυναικός. Τώρα ἂν τὸὑπουργεῖο θέλει νὰδώσει στὴλέξη ἄλλη σημασία, δικός του λογαριασμός. Ἀλλὰτί φταῖνε τὰπαιδιά, τί φταῖνε οἱδάσκαλοί τους, ποὺοἱπλεῖστοι - λόγω κακοπαιδείας- δὲν ξέρουν νὰψελλίσουν δύο στίχους τοῦὉμήρου; Ἀντὶνὰμαθαίνουμε αὐτὰτὰἀλαμπουρνέζικα στὰπαιδιά, δὲν εἶναι καλύτερο -λόγω τῆς ἐπερχόμενης παγκόσμιας πείνας-νά τους μαθαίνουμε πῶς κεντρώνεται ἡκλαδεύεται μιὰἐλιά, πῶς μπολιάζεται μιὰἀγριοσυκιὰκαὶγίνεται ἥμερη συκιά;
Ξέρω δύο νέα παιδιὰποὺτὸἕνα, ἄριστος μαθητής, μόλις 12 ἐτῶν, εἶναι ἄριστος καλλιεργητὴς λαχανικῶν καὶμελετητὴς σπουδαίων γεωπονικῶν συγγραμμάτων. Ὁἄλλος εἶναι 17-18 ἐτῶν. Ἀφοῦδιαπίστωσε ὅτι αὐτὰποὺμάθαινε στὸσχολεῖο εἶναι «σάταλα πάταλα», παρέλαβε τὸμικρὸκοπάδι τοῦπατέρα του, τὸαὔξησε ἀριθμητικά, δημιούργησε ἐπὶπλέον μικρὸν ὀρνιθῶνα, ἔφτιαξε περιστερῶνα καὶκονικλοτροφεῖο καὶζεῖἀρχοντικά. Μόνο ποὺξεκινᾶτὸπρωὶστὶς 6 καὶλέει στὸν πατέρα του: «Σήκω- πᾶμε γιὰδουλειά»! Ὁπατέρας πρόσφατα μοῦεἶπε μὲπαράπονο: «Δὲν τὰ’ παιρνε τὰγράμματα. Ὁμεγάλος μου γυιὸς εἶναι συνεχῶς μὲτὸβιβλίο στὸχέρι». - «Εὐτυχῶς, τοῦεἶπα παρηγορητικά. Θὰτὸν ζήσει ὁμικρός»! Τὸσχολεῖο δὲν πρέπει νὰεἶναι ἐκτροφεῖο ἀμαθῶν. Διότι, ἂν ἡἀμάθεια ἡσαχλομάθεια γίνει γενικὸς κανόνας, θὰκατέβει μοιραία καὶἡμαθησιακὴστάθμη τῶν διδασκόντων, τὸπάθος γιὰπερισσότερη μάθηση, ἀφοῦθὰἔχουν -καὶπρέπει νὰἔχουν-τὸν ἀνταγωνισμὸτῶν μαθητῶν τους. Πρόσφατα, μετὰἀπὸ 50 χρόνια, ἄνοιξα τὸβιβλίο τοῦΜὰξ Νορντάου (1849 -1923) «Τὰκατὰσυνθήκην ψεύδη» (ἐκδ. Ι.Ν. Σιδέρης, μτφρ. Στ. I. Ζωγραφίδης). Μὲἔκπληξη βρῆκα ἐνσφηνωμένο ἕναν συνδετήρα στὴσελίδα 243, ὅπου εἶχα ὑπογραμμίσει κάποιες φράσεις τοῦπεριώνυμου κάποτε συγγραφέα. Τὶς ἀντιγράφω, διότι ὁτολμηρὸς στὶς σκέψεις διανοητὴς τὸλμησε τότε (1883) νὰπεῖπράγματα, ποὺδύσκολα θὰτολμοῦσε σήμερα κάποιος νὰπεῖ:
«Πᾶς εὐφυὴς νέος δὲν ἔχει κλίσιν πρὸς τὴν ἀνωτέραν μόρφωσιν ἢτάσιν νὰκαταστῆσοφός. Ἐάν το κράτος ἀναλάβη τὴν συντήρησιν ὅλη της μαθητικῆς νεολαίας καὶκαταστήση τὴν ἐκπαίδευσιν προσιτὴν καὶεἰς αὐτοὺς τοὺς πτωχοτέρους, πρέπει νὰἐπιβλέπη ἀγρύπνως ὅπως τὸεὐεργέτημα τοῦτο ἐφαρμόζεται μόνον εἰς ὅσους εἶνε ἄξιοι καὶἱκανοὶνὰἐπωφεληθοῦν αὐτοῦ. Μετὰτὸπέρας ἑκάστου ἔτους, δέον νὰἐνεργῶνται αὐστηρότατοι ἐξετάσεις εἰς ὄλας τὰς τάξεις· μόνον οἱεὐδοκιμοῦντες μαθηταὶθὰἔχουν τὸδικαίωμα νὰεἰσάγωνται εἰς ἀνωτέρας σχολᾶς. Οὔτω λοιπὸν ἐκεῖνος, ὅστις δὲν θὰεἶνε ποσῶς προικισμένος ἐκ φύσεως, θὰἐγκατάλειψη τὸσχολεῖον φέρων μεθ’ ἑαυτοῦἐλαφρὸν φορτίον γνώσεων, ἀρκετον ὅμως διὰτὴν ἱκανότητά του. Ὁμετριώτερος προικισμένος ἐκ τῆς φύσεως θ’ ἀποκομίση μέρος ἢκαὶὅλας τὰς γνώσεις τῆς μέσης ἐκπαιδεύσεως, ὁδὲπροικισμένος μὲἐξαιρετικὴν πνευματικὴν πρόοδον θὰγίνεται δεκτὸς εἰς ἀνωτέραν παιδείαν, εἰς τὰς ἐπιστημονικάς, τεχνικάς καὶκαλλιτεχνικάς σχολάς. Οὕτως, ἡἀνωτέρα μόρφωσις θὰγείνη κτῆμα ὅλου τοῦλαοῦ, ἀντὶνὰεἶνε ὅπως τώρα, προνόμιον τῶν πλουσίων. Τότε ἡμπλούζα τοῦἐργάτου δὲν θὰεἶνε σημεῖον χυδαιότητος καὶὁἀνεπτυγμένος οὐδόλως θὰδιεκινδύνευε, ἐάν ἐζήτει τὰπρὸς τὸζῆν εἰς τὴν ἄμεσον παραγωγικὴν ἐργασίαν. Θὰἐμποδισθῆοὕτως ἡπλήρωσις τῶν ἐλευθερίων ἐπαγγελμάτων ὑπὸαὐθαδῶν μετριοτήτων· τὸἀληθὲς τάλαντον κατ’ ἀνάγκην θὰδόση διὰσειρᾶς διαγωνισμῶν, ἁπλὰς καὶπασιφανεῖς ἀποδείξεις τῆς ἱκανότητός του καὶθὰἔχη ἐν τῷδιπλώματὶτου ἀπόλυτον ἐξασφάλισιν ἐντίμου κέρδους».
Ὀφείλω νὰδιευκρινήσω ὅτι μὲτὸν ὅρο «ἐλευθέρια ἐπαγγέλματα» ὁμεταφραστὴς νοεῖαὐτὸποὺνοοῦσαν πάντες οἱγνωρίζοντες γράμματα σὲπαλαιότερη ἐποχή, δηλαδὴτὰἐπιστημονικά, τὰκαλλιτεχνικά, τὰσυγγραφικὰἐπαγγέλματα καὶτὰτούτοις ὅμοια. Καὶὡς πρὸς τὸν Μὰξ Νορντάου, ὀφείλω νὰὁμολογήσω ὅτι σὲπολλὰδιαφωνοῦσα στὸπαρελθόν, ὅπως καὶσὲπολλὰδιαφωνῶστὸπαρόν, ὡστόσο τὸπρόβλημα τῆς παιδείας τὸσυνέλαβε μὲτρόπο ρεαλιστικὸκαὶφιλολαϊκό. Παιδείας δικαιοῦνται οἱπάντες, πλούσιοι καὶφτωχοί. Αὐτὸδὲν τὸεἶπε κάποιος Ἀριστερός τῆς νέας ἐποχῆς ἀλλ’ ἕνας φιλόσοφος τῆς ἀρχαίας ἐποχῆς, ὁΦαλέας ὁΧαλκηδόνιος, ὁὁποῖος, σύμφωνα μὲτὸν Ἀριστοτέλη, διατύπωσε τὸδόγμα: «Ἰσότητα δεῖὑπάρχειν ταῖς πόλεσι κτήσεως καὶπαιδείας» (=Πρέπει νὰὑπάρχει ἰσότητα ἀνάμεσα στοὺς κατοίκους τῶν πόλεων σὲὅ,τι ἀφορᾶτὴν περιουσία καὶτὴν παιδεία). Ἀλλ’ ἡἰσότητα σὲθέματα παιδείας, ὅπου ἔχει αὐτὴἐπιβληθεῖ, γιὰνὰεἶναι ὄντως δημοκρατική, πρέπει νὰμὴν εἶναι ἰσότητα ἀρίστων καὶμετριοτήτων. Ἀλλὰκαὶοἱμετριότητες στὸσχολεῖο, ἂν στραφοῦν ἐνωρὶς πρὸς ἄλλες ἐπαγγελματικὲς κατευθύνσεις, μποροῦν νὰθαυματουργήσουν. Πόσα πτυχία εἶχαν ὁὨνάσης καὶὁΜποδοσάκης;
Ξέρω δύο νέα παιδιὰποὺτὸἕνα, ἄριστος μαθητής, μόλις 12 ἐτῶν, εἶναι ἄριστος καλλιεργητὴς λαχανικῶν καὶμελετητὴς σπουδαίων γεωπονικῶν συγγραμμάτων. Ὁἄλλος εἶναι 17-18 ἐτῶν. Ἀφοῦδιαπίστωσε ὅτι αὐτὰποὺμάθαινε στὸσχολεῖο εἶναι «σάταλα πάταλα», παρέλαβε τὸμικρὸκοπάδι τοῦπατέρα του, τὸαὔξησε ἀριθμητικά, δημιούργησε ἐπὶπλέον μικρὸν ὀρνιθῶνα, ἔφτιαξε περιστερῶνα καὶκονικλοτροφεῖο καὶζεῖἀρχοντικά. Μόνο ποὺξεκινᾶτὸπρωὶστὶς 6 καὶλέει στὸν πατέρα του: «Σήκω- πᾶμε γιὰδουλειά»! Ὁπατέρας πρόσφατα μοῦεἶπε μὲπαράπονο: «Δὲν τὰ’ παιρνε τὰγράμματα. Ὁμεγάλος μου γυιὸς εἶναι συνεχῶς μὲτὸβιβλίο στὸχέρι». - «Εὐτυχῶς, τοῦεἶπα παρηγορητικά. Θὰτὸν ζήσει ὁμικρός»! Τὸσχολεῖο δὲν πρέπει νὰεἶναι ἐκτροφεῖο ἀμαθῶν. Διότι, ἂν ἡἀμάθεια ἡσαχλομάθεια γίνει γενικὸς κανόνας, θὰκατέβει μοιραία καὶἡμαθησιακὴστάθμη τῶν διδασκόντων, τὸπάθος γιὰπερισσότερη μάθηση, ἀφοῦθὰἔχουν -καὶπρέπει νὰἔχουν-τὸν ἀνταγωνισμὸτῶν μαθητῶν τους. Πρόσφατα, μετὰἀπὸ 50 χρόνια, ἄνοιξα τὸβιβλίο τοῦΜὰξ Νορντάου (1849 -1923) «Τὰκατὰσυνθήκην ψεύδη» (ἐκδ. Ι.Ν. Σιδέρης, μτφρ. Στ. I. Ζωγραφίδης). Μὲἔκπληξη βρῆκα ἐνσφηνωμένο ἕναν συνδετήρα στὴσελίδα 243, ὅπου εἶχα ὑπογραμμίσει κάποιες φράσεις τοῦπεριώνυμου κάποτε συγγραφέα. Τὶς ἀντιγράφω, διότι ὁτολμηρὸς στὶς σκέψεις διανοητὴς τὸλμησε τότε (1883) νὰπεῖπράγματα, ποὺδύσκολα θὰτολμοῦσε σήμερα κάποιος νὰπεῖ:
«Πᾶς εὐφυὴς νέος δὲν ἔχει κλίσιν πρὸς τὴν ἀνωτέραν μόρφωσιν ἢτάσιν νὰκαταστῆσοφός. Ἐάν το κράτος ἀναλάβη τὴν συντήρησιν ὅλη της μαθητικῆς νεολαίας καὶκαταστήση τὴν ἐκπαίδευσιν προσιτὴν καὶεἰς αὐτοὺς τοὺς πτωχοτέρους, πρέπει νὰἐπιβλέπη ἀγρύπνως ὅπως τὸεὐεργέτημα τοῦτο ἐφαρμόζεται μόνον εἰς ὅσους εἶνε ἄξιοι καὶἱκανοὶνὰἐπωφεληθοῦν αὐτοῦ. Μετὰτὸπέρας ἑκάστου ἔτους, δέον νὰἐνεργῶνται αὐστηρότατοι ἐξετάσεις εἰς ὄλας τὰς τάξεις· μόνον οἱεὐδοκιμοῦντες μαθηταὶθὰἔχουν τὸδικαίωμα νὰεἰσάγωνται εἰς ἀνωτέρας σχολᾶς. Οὔτω λοιπὸν ἐκεῖνος, ὅστις δὲν θὰεἶνε ποσῶς προικισμένος ἐκ φύσεως, θὰἐγκατάλειψη τὸσχολεῖον φέρων μεθ’ ἑαυτοῦἐλαφρὸν φορτίον γνώσεων, ἀρκετον ὅμως διὰτὴν ἱκανότητά του. Ὁμετριώτερος προικισμένος ἐκ τῆς φύσεως θ’ ἀποκομίση μέρος ἢκαὶὅλας τὰς γνώσεις τῆς μέσης ἐκπαιδεύσεως, ὁδὲπροικισμένος μὲἐξαιρετικὴν πνευματικὴν πρόοδον θὰγίνεται δεκτὸς εἰς ἀνωτέραν παιδείαν, εἰς τὰς ἐπιστημονικάς, τεχνικάς καὶκαλλιτεχνικάς σχολάς. Οὕτως, ἡἀνωτέρα μόρφωσις θὰγείνη κτῆμα ὅλου τοῦλαοῦ, ἀντὶνὰεἶνε ὅπως τώρα, προνόμιον τῶν πλουσίων. Τότε ἡμπλούζα τοῦἐργάτου δὲν θὰεἶνε σημεῖον χυδαιότητος καὶὁἀνεπτυγμένος οὐδόλως θὰδιεκινδύνευε, ἐάν ἐζήτει τὰπρὸς τὸζῆν εἰς τὴν ἄμεσον παραγωγικὴν ἐργασίαν. Θὰἐμποδισθῆοὕτως ἡπλήρωσις τῶν ἐλευθερίων ἐπαγγελμάτων ὑπὸαὐθαδῶν μετριοτήτων· τὸἀληθὲς τάλαντον κατ’ ἀνάγκην θὰδόση διὰσειρᾶς διαγωνισμῶν, ἁπλὰς καὶπασιφανεῖς ἀποδείξεις τῆς ἱκανότητός του καὶθὰἔχη ἐν τῷδιπλώματὶτου ἀπόλυτον ἐξασφάλισιν ἐντίμου κέρδους».
Ὀφείλω νὰδιευκρινήσω ὅτι μὲτὸν ὅρο «ἐλευθέρια ἐπαγγέλματα» ὁμεταφραστὴς νοεῖαὐτὸποὺνοοῦσαν πάντες οἱγνωρίζοντες γράμματα σὲπαλαιότερη ἐποχή, δηλαδὴτὰἐπιστημονικά, τὰκαλλιτεχνικά, τὰσυγγραφικὰἐπαγγέλματα καὶτὰτούτοις ὅμοια. Καὶὡς πρὸς τὸν Μὰξ Νορντάου, ὀφείλω νὰὁμολογήσω ὅτι σὲπολλὰδιαφωνοῦσα στὸπαρελθόν, ὅπως καὶσὲπολλὰδιαφωνῶστὸπαρόν, ὡστόσο τὸπρόβλημα τῆς παιδείας τὸσυνέλαβε μὲτρόπο ρεαλιστικὸκαὶφιλολαϊκό. Παιδείας δικαιοῦνται οἱπάντες, πλούσιοι καὶφτωχοί. Αὐτὸδὲν τὸεἶπε κάποιος Ἀριστερός τῆς νέας ἐποχῆς ἀλλ’ ἕνας φιλόσοφος τῆς ἀρχαίας ἐποχῆς, ὁΦαλέας ὁΧαλκηδόνιος, ὁὁποῖος, σύμφωνα μὲτὸν Ἀριστοτέλη, διατύπωσε τὸδόγμα: «Ἰσότητα δεῖὑπάρχειν ταῖς πόλεσι κτήσεως καὶπαιδείας» (=Πρέπει νὰὑπάρχει ἰσότητα ἀνάμεσα στοὺς κατοίκους τῶν πόλεων σὲὅ,τι ἀφορᾶτὴν περιουσία καὶτὴν παιδεία). Ἀλλ’ ἡἰσότητα σὲθέματα παιδείας, ὅπου ἔχει αὐτὴἐπιβληθεῖ, γιὰνὰεἶναι ὄντως δημοκρατική, πρέπει νὰμὴν εἶναι ἰσότητα ἀρίστων καὶμετριοτήτων. Ἀλλὰκαὶοἱμετριότητες στὸσχολεῖο, ἂν στραφοῦν ἐνωρὶς πρὸς ἄλλες ἐπαγγελματικὲς κατευθύνσεις, μποροῦν νὰθαυματουργήσουν. Πόσα πτυχία εἶχαν ὁὨνάσης καὶὁΜποδοσάκης;
Περισσότερα άρθρα στη σελίδα του στο ΦΒ:
